วัดโบราณเวียงเดิมหรือที่ชาวบ้านเรียกว่าวัดพระโบราณตั้งอยู่ที่บ้านเวียงเดิม หมู่ที่ 2 ตําบลเวียงเหนือ อําเภอเวียงชัย จังหวัดเชียงราย ห่างจากตัวเมืองเชียงรายออกไปทางทิศตะวันออกประมาณ 15 กิโลเมตร ตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ.2515 มีพื้นที่จํานวน 14 ไร่ 1 งาน 83 ตารางวาหลักฐานที่ดินโฉนดเลขที่ 17206 ได้รับอนุญาตให้ตั้งวัดเมื่อ วันที่ 19 มิถุนายน 2529 ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2537

เดิมวัดนี้เคยเป็นวัดร้างมาก่อนจนกระทั่งเมื่อประมาณ พ.ศ.2497 ชาวบ้านจากจังหวัดลําปางได้อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานทําไร่ทํานารวมกันเป็นชุมชนและเรียกชื่อบ้านของตนว่าบ้านสันผักฮี้ ต่อมามีชาวบ้านอพยพเข้ามามากขึ้นจึงได้เปลี่ยนชื่อเป็นบ้านเวียงเดิม

เมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2515 นายวงศ์มโวรรณผู้ใหญ่บ้านได้นําชาวบ้านพัฒนาถนนในหมู่บ้านในขณะที่กําลังขนอิฐจากวัดร้างไปถมถนนอยู่นั้น พ่อฟองสุดา ได้บังเอิญเห็นส่วนองค์ของพระพุทธรูป ชาวบ้านจึงได้ช่วยกันขุดดินจนเห็นองค์พระที่มีความสวยงามสมบูรณ์เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยก่ออิฐถือปูนศิลปะอินเดียแบบปาลวะขนาดหน้าตัก 73 นิ้วและสูง 82 นิ้ว ข่าวที่ชาวบ้านเวียงเดิมขุดเจอพระพุทธรูปโบราณได้แพร่สะพัดออกไปทําให้ประชาชนจากทุกทั่วสารทิศมานมัสการของหลวงพ่อโบราณอยู่เสมอชาวบ้านจึงได้พร้อมใจกันยุบย้ายราษฎร์บูรณะ(ร่องหมาใน) ซึ่งอยู่ห่างไปทางทิศใต้ประมาณ 700 เมตร มารวมกับพระพุทธรูปโบราณที่ขุดพบ

โดยนิมนต์ท่านพระทองจันทร์ขนุติสาโรเจ้าอาวาสวัดราษฎร์บูรณะมาเป็นเจ้าอาวาสแล้วตั้งชื่อวัดว่า วัดพระโบราณ แต่ต่อมาทางกรมการศาสนาได้อนุญาตให้ยกวัดร้างเป็นวัดที่มีพระสงฆ์และตั้งชื่อว่า วัดโบราณเวียงเดิม จนปัจจุบันและได้สร้างวิหารครอบองค์พระรวมทั้งสร้างกุฏิสําหรับพระสงฆ์วัดโบราณเวียงเดิมจึงได้รับการพัฒนาต่อมาเป็นลําดับ(อุษณีย์ธงไชยและคณะ,หน้า46)และกรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนเมื่อวันที่ 21 ตุลาคม 2523 เล่ม 97 ตอนที่ 163 เลขทะเบียน 0003719 ประวัติโบราณสถานและแหล่งโบราณคดี เศียรพระพุทธรูปเครื่องปั้นดินเผาและพระพุทธรูปปูนปั้นวัดโบราณเวียงเดิมเป็นวัดประจำชุมชนของหมู่บ้านเวียงเดิมตำบลเวียงเหนืออำเภอเวียงชัยจังหวัดเชียงรายซึ่งมีความสำคัญกับชุมชนเป็นอย่างยิ่งเนื่องจากเป็นที่ประดิษฐานของพระพุทธรูปโบราณที่ขุดค้นพบโดยคนในชุมชนจากการขุดดินถมถนนเพื่อพัฒนาภายในหมู่บ้าน

จากการสัมภาษณ์นายหลานสมณะปัจจุบันอายุ 78 ปี อดีตดำรงตำแหน่งเป็นผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้านและเป็นผู้หนึ่งที่มีส่วนร่วมในการขุดค้นพบพระพุทธรูปโบราณ

แต่เดิมพ่อหลานเป็นชาวบ้านจากอำเภแม่ทะจังหวัดลำปางด้วยมีความต้องการที่จะก้าวหน้าจังหวัดลำปางฝนแล้งรวมถึงเห็นว่าเชียงรายมีความอุดมสมบูรณ์มาอยู่บ้านเวียงเหนือเมื่ออายุ 22 ปี โดยมีการอพยพย้ายถิ่นมาอยู่เป็นจำนวนมากเช่นจังหวัดที่อยู่ในภาคเหนือเช่นลำปางและเชียงใหม่และชาวอีสานจากหลายจังหวัดทั้ง หนองคาย กาฬสินธ์ อุบลราชธานี เป็นต้น

ในสมัยนั้นบริเวณที่อยู่อาศัยเป็นป่าทึบพบทั้งรอยเท้าเสือรอยเท้าช้างมีสัตว์ป่ามากมายทั้งหมูป่ากวางมีปลาเป็นจำนวนมากสภาพพื้นที่เป็นที่ราบเป็นหญ้าคาหญ้าแขมอาศัยน้ำแม่ลาวแต่ยังไม่มีร่องลำเหมืองเป็นที่ดินไม่มีใบครอบครองสิทธ์เพิ่งได้รับใบครอบครองที่ดินเมื่อประมาณปี พ.ศ 2520 ผู้ใหญ่ก็รับรองและต่อมาน้ำแม่ลาวแห้งรัฐบาลได้สร้างเขื่อนขึ้นมาจึงได้ชื่อว่าบ้านดินดำน้ำชุ่ม

ซึ่งสอดคล้องกับการสัมภาษณ์แม่ล้วนสมณะปัจจุบันอายุ 73 ปี อาศัยอยู่บริเวณตรงข้ามของวัดโบราณเวียงเดิมซึ่งย้ายมาจากบ้านทุ่งคดอำเภอแม่ทะจังหวัดลำปางเมื่อปีพ.ศ.2506ซึ่งพื้นที่บริเวณบ้านเวียงเดิมเป็นป่ารกร้างมีเพียงทางเดินเล็กๆการจับจองที่ดินที่ทำมาหากินด้วยวิธีการนำไม้มาปักหมายเป็นเจ้าของที่ดินนั้นตามคำบอกพูดที่ว่า ป่าบงต้นยุ้งข้าวซุมกอหงายบ่าถ้ามีควายปลูกเอาก็ได้

ประวัติศาสตร์การดําเนินงานในพื้นที่กรมศิลปากรหน่วยที่ 4 อําเภอเชียงแสน มาตรวจสอบพระพุทธรูปต่อมากรมศิลปกรได้ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานแห่งชาติเมื่อวันที่ 21 ตุลาคม 2523 ประวัติศาสตร์การรับรู้ของคนในพื้นที่จากประวัติการดําเนินงานของกรมศิลปกรในพื้นที่วัดโบราณเวียงเดิมนั้นเมื่อ พ.ศ.2515 นายวงค์มโนวรรณ์ผู้ใหญ่บ้านในขณะนั้น ได้ร่วมกับชาวบ้านนำดินมาถมพื้นที่ที่เป็นหลุมเป็นบ่อเพื่อให้พื้นที่เสมอกันชาวบ้านจึงได้พากันไปขุดดินที่จอมปลวกในป่าละเมาะที่มีแต่ต้นไผ่และก้อนอิฐเก่าในบริเวณนั้นซึ่งชาวบ้านคิดว่าเคยเป็นวัดร้างมาก่อนขณะที่ขุดจอมปลวกอยู่นั้นนายฟองสุดาได้ขุดพบเศียรพระพุทธรูปพบว่าเป็นพระพุทธรูปองค์ที่สมบูรณ์พระพักตร์คล้ายพระสิงห์ปางมารวิชัยความกว้างหน้าตัก 73 นิ้วสูง 82 นิ้วสร้างด้วยอิฐถือปูนคณะกรรมการวัดจึงได้แจ้งให้กรมศิลปากรหน่วยที่4อําเภอเชียงแสนมาตรวจสอบและพบว่าพระพุทธรูปองค์นี้สร้างพุทธศตวรรษที่ 19 อายุไม่ต่ํากว่า 600 ปี

ผู้สื่อข่าวสยามนิวส์ จังหวัด เชียงราย รายงาน